Chào ngày mới, ta dậy sớm khi mặt trời hãy còn chưa lên, tắm rửa sạch sẽ, hấp cái bánh cho vợ ăn sáng rồi tự pha cho mình một ly cafe thật nóng. Sau khi ngồi ngay ngắn, trong yên tĩnh, vừa nhâm nhi thưởng thức vị cafe "Sơn Tùng" thơm pha mùi mốc mốc, ta nghĩ về Kinh Dịch.
Ta chợt nhớ, nay là ngày 30-4, kỷ niệm ngày Thống nhất đất nước. Liền từ trong hư không, ta nghĩ đến quẻ Hỏa Lôi Phệ Hạp.
Phệ Hạp nghĩa là gì ?
Phệ là chiếm lĩnh, thôn tính...
Hạp là hiệp lại, hợp lại, thống nhất...
Phệ Hạp nghĩa là "Chiếm lĩnh và Thống nhất".
Vì sao ?
Thứ Tư, 30 tháng 4, 2014
Thứ Ba, 29 tháng 4, 2014
Hỏa Thủy Vị Tế, cuối mà vẫn còn...
Sáng một ngày trời vừa nắng vàng đó mà trong chốc lát đã bị mây mờ che khuất, để lại trần gian một bầu không gian chẳng thấy mặt trời mà cũng không hẳn tối tăm. Sau khi đã ngồi ngay ngắn, vừa nhâm nhi cafe ta nghĩ về Kinh Dịch.
Ta xem tượng Trời, rồi cúi nhìn Đất nghe chuyện Người, ta bèn nghĩ tới quẻ Hỏa Thủy Vị Tế. Quẻ thứ 64, quẻ cuối cùng trong Kinh Dịch.
Vị Tế nghĩa là gì ?
Vị là : chưa.
Tế là : qua sông, qua bên kia...
Vị Tế nghĩa là Chưa qua sông.
Trước Vị Tế là Ký Tế. Ký Tế nghĩa là Đã qua sông. Vì sao đến quẻ cuối lại vẫn "chưa qua sông" ?
Ta xem tượng Trời, rồi cúi nhìn Đất nghe chuyện Người, ta bèn nghĩ tới quẻ Hỏa Thủy Vị Tế. Quẻ thứ 64, quẻ cuối cùng trong Kinh Dịch.
Vị Tế nghĩa là gì ?
Vị là : chưa.
Tế là : qua sông, qua bên kia...
Vị Tế nghĩa là Chưa qua sông.
Trước Vị Tế là Ký Tế. Ký Tế nghĩa là Đã qua sông. Vì sao đến quẻ cuối lại vẫn "chưa qua sông" ?
Thứ Hai, 28 tháng 4, 2014
Nghĩ về quẻ Thiên Lôi Vô Vọng
SAU THỜI CỦA BÁC, ĐẾN PHỤC RỒI VÔ VỌNG
Vào ngày mới, sau khi ngồi ngay ngắn đâu đó, vừa nhâm nhi cafe lạnh, vừa nhìn bầu trời đầy mây báo hiệu mùa mưa sắp đến dần, ta ngẫm nghĩ về Kinh Dịch.
Ta nhớ dạo trước đã nghĩ về quẻ Bác, rồi đến Phục. Nay ta nghĩ về quẻ Vô Vọng.
Ta nhớ dạo trước đã nghĩ về quẻ Bác, rồi đến Phục. Nay ta nghĩ về quẻ Vô Vọng.
Khi mà thời của tiểu nhân đến, tức cũng là lúc chu kỳ vận động của vật chất đi đến điểm "xuống", đi vào thoái trào gọi là thời Bác. Ở thời Bác mọi thứ như lớp sơn bám trên cây sắt đang rỉ sét dần khiến cho từng mảng sơn lớn nhỏ bong tróc, lở loét ra từ từ để rồi sau đó đến thời của quẻ Phục. Phục là sự phục hồi, là thời mà người quân tử lẫn kẻ tiểu nhân đều phải phục hồi sau quá trình tranh đấu. Kẻ tiểu nhân cũng phải sắp xếp lại công việc của chúng bởi chúng cũng cần phải tồn tại. Còn người quân tử rời bỏ nơi cũ, tìm đến nơi mới, chọn cho mình một vị trí mà mình cảm thấy hài lòng rồi bắt đầu tiến hành tân sự nghiệp.
Thời của tiến hành tân sự nghiệp chính là Vô Vọng.
Thời của tiến hành tân sự nghiệp chính là Vô Vọng.
Vô Vọng nghĩa là gì ?
Vô là Không.
Vọng là Ảo tưởng, sai lầm.
Vô là Không.
Vọng là Ảo tưởng, sai lầm.
Vô vọng nghĩa là không ảo tưởng, không nên nghĩ sai.
Vì sao ?
Đó là vì trên là Thiên Trời, dưới Chấn Sấm. Trời trên Sấm dưới là hợp quy luật, là ví như lúc có sấm chớp thì ắt cũng sắp mưa, mọi vật được điềm lành sẽ sinh sôi nẩy nở nên đó là điều tốt.
Đó là vì trên là Thiên Trời, dưới Chấn Sấm. Trời trên Sấm dưới là hợp quy luật, là ví như lúc có sấm chớp thì ắt cũng sắp mưa, mọi vật được điềm lành sẽ sinh sôi nẩy nở nên đó là điều tốt.
Thứ Năm, 24 tháng 4, 2014
Địa Trạch Lâm và lòng Nhân Từ
Vào ngày mới, nhìn nắng vàng ươm len qua những đám mây trắng xám soi xuống nhân gian, ta nhớ đến những đứa trẻ. Ta nhớ những ngày qua, khi đứng trước câu hỏi : "Giữ hay Bỏ ?" Ta đã làm gì ?
Những ngày ấy, vào những đêm thanh vắng, ta tự hỏi "Nên làm thế nào ?" và dường như Thiên-Nhân cảm ứng, hầu như ta đều lấy được quẻ Địa Trạch Lâm.
Mỗi lần như thế, ta đều xếp ngay, không phải ưu tư nữa. Chỉ một chữ Lâm thôi đã đủ để ta quyết định mình nên làm gì.
Những ngày ấy, vào những đêm thanh vắng, ta tự hỏi "Nên làm thế nào ?" và dường như Thiên-Nhân cảm ứng, hầu như ta đều lấy được quẻ Địa Trạch Lâm.
Mỗi lần như thế, ta đều xếp ngay, không phải ưu tư nữa. Chỉ một chữ Lâm thôi đã đủ để ta quyết định mình nên làm gì.
Thứ Hai, 21 tháng 4, 2014
Tuyệt chiêu "Kháng long hữu hối" và Kinh Dịch
Ở tiểu thuyết "Thiên Long bát bộ", ngay trước khi Tiêu Phong hét lớn và thi triển tuyệt chiêu "Kháng long hữu hối" trong bộ võ "Hàng long thập bát chưởng" trứ danh để giết chết Đoàn Chính Thuần - thực ra là A Châu giả dạng -, thì không đợi đến lúc A Châu gục xuống chúng ta đã biết kết cục bi thảm của chàng.
Vì sao ?
"Kháng long hữu hối" chính là hào 6 của quẻ Càn trong Kinh Dịch, dịch là "Rồng bay lên quá cao, ắt có ăn năn".
Thứ Năm, 17 tháng 4, 2014
Bát Thuần Tốn
57. Quẻ THUẦN TỐN
Nội - Ngoại quái đều là Tốn (gió, thuận)
Lâm vào cảnh ở quê người thì thái độ nên thuận tòng người, cho
nên sau quẻ Lũ tới quẻ Tốn. Tốn là gió mà có nghĩa là thuận, là nhập vào.
Thoán từ.
巽: 小亨, 利有攸往, 利見大人.
Tốn: tiểu hanh, lợi hữu du vãng , lợi kiến đại nhân.
Dịch: Thuận thì hơi được hanh thông, tiến hành thì có lợi, lựa
bậc đại nhân mà tin theo thì có lợi.
Giảng: Quẻ này có một hào âm ở dưới hai hào dương, là âm phục
tòng dương, nên gọi là Tốn. tiểu nhân mà phục tòng quân tử thì có thể tốt,
nhưng phải có việc để tíến hành, chứ không phải chỉ ở yên mà tốt, lại phải lựa
bậc đại nhân (có tài, đức) mà tin theo. Đại nhân trỏ hào 2 và hào 5, cũng mà
dth, tiểu nhân là hào 1 và hào 4. Nhất là hào 5, đắc trung lại đắc chính nữa, 1
và 4 đều phải theo hào đó.
Đại tượng truyện giảng: trên là gió, dưới là gió (Tốn), là có
hai luồng gió tiếp tục theo nhau. Người quân tử tiếp tục xuất phát mệnh lệnh để
thi hành chính sự, mà thiên hạ phục tòng, cũng như vạn vật ngả theo gió.
Hào từ:
1.
初六: 進退, 利武人之貞.
Sơ lục: tiến thoái, lợi vũ nhân chi trinh.
Dịch: Hào 1, âm: Tiến lui tự do, thêm vào cái chí hướng bền của
hạng võ dũng thì có lợi.
Giảng: Hào này âm nhu ở dưới cùng quẻ Tốn là người nhu thuận
thái quá, còn nghi ngờ, không cương quyết tiến hay lui, không thể làm gì được;
Hào từ khuyên phải theo cái chí kiên cường của hạng người võ dũng thì mới trị
được tật nghi hoặc.
2.
九二: 巽在床下, 用史巫 紛若, 吉,无咎.
Cửu nhị: Tốn tại sàng hạ, dụng sử vu phân nhược, cát, vô cữu.
Dịch: Hào 2, dương: Thuận nép ở dưới giường, dùng vào việc lễ
bái, đồng cốt rối ren thì tốt, không có lỗi.
Giảng: Hào dương mà ở vào vị âm thời Tốn (thuận), nên quá thuận
đến nỗi nép ở dưới giường. May àm đắc trung, không phải là kẻ siểm nịnh, mà lại
có lòng thành; trong việc tế thần, mà như vậy thì tốt, không có lỗi. “sử” là
chức quan coi việc tế, “Vu” là chức quan coi về việc trừ tai hoạ, như đồng cốt.
“Phân nhược” (rối ren) dùng để tả việc cúng tế, cầu thần.
3.
九三: 頻巽吝.
Cửu tam: Tần tốn, lận.
Dịch: Thuận tòng quá nhiều lần (quá mức), đáng xấu hổ.
Giảng: Hào này quá cương (dương ở vị dương), bất đắc trung, vốn
nóng nảy, kiêu căng, thất bại nhiều lần, sau mới làm bộ tự hạ, thuận tòng,
nhưng lại thuận tòng quá mức, việc gì cũng thuận tòng dù không phải lúc, đáng
xấu hổ, R. Wilhem giảng: suy nghĩ đi suy nghĩ lại nhiều lần kĩ quá, mà không
quyết định hành động, xấu hổ.
4.
六四: 悔亡, 田獲三品.
Lục tứ: Hối vong, điền hoạch tam phẩm.
Dịch: Hào 4, âm: Hối hận mất đi; đi săn về, được chia cho ba
phần.
Giảng: Hào này âm nhu, hào 1 ứng với nó cũng âm nhu, không giúp
gì được nó, mà lại bị kẹt giữa 4 hào dương ở trên và dưới, xấu; nhưng nhờ nó
đắc chính, địa vị cao (ở ngoại quái, sát hào 5) mà lại có đức tự khiêm, thuận
tòng, nên được trên dưới mến, chẳng những không có gì hối hận mà còn được
thưởng công. Thời xưa đi săn về, chia làm 3 phần (phẩm vật): một phần để làm đồ
tế, một phần để đãi khách, một phần giao cho nhà bếp. Có công lớn mới được chia
như vậy.
5.
九五: 貞吉, 悔亡, 无不利, 无初有終.
先庚三日, 後庚三日.吉.
Cửu ngũ: Trinh cát, hối vong, vô bất lợi, vô sở hữu chung.
Tiên canh tam nhật, hậu canh tam nhật, cát
Dịch: Hào 5, dương : giữ đạo chính thì tôt, hối hận mất đi,
không có gì là không lợi, mới đầu không khá mà cuối cùng tốt; (đinh ninh như )
trước ngày canh ba ngày, (đắn đo như) sau ngày canh ba ngày, tốt.
Giảng: Hào này ở thời Tốn, phải thuận tòng, mà bản thể và vị đều
là dương cả, mới đầu không tốt (vô sợ), e có điều hối hận, may mà đắc trung,
đắc chính, hợp với tư cách một vị chủ, cứ giữ đức trung, chính ấy thì sau sẽ
tốt (hữu chung), hối hận mất hết mà không có gì không lợi. Tuy nhiên, muốn kêt
quả được tốt thì trước khi hành động, canh cải, phải đinh ninh cân nhắc cho kỹ,
rồi sau khi canh cải phải khảo nghiệm chu đáo.
Trong thập can: Giáp, Ất, Bính, Đinh, Canh Tân, Nhâm, quí, Canh
đứng hàng thứ 7, quá giữa, tới lúc phải thay đổi. (chữ Canh trong hào từ庚cũng dùng như chữ Canh 更 là đổi)
Ba ngày trước ngày Canh là ngày Đinh, chữ Đinh 丁 này mượn
nghĩa chữ đinh 叮嚀 (đinh
ninh); ba ngày sau ngày Canh là ngày Quí, chữ quí này 癸 mượn
nghĩa chữ quĩ 揆度 (quĩ đạc
là đo lường)
Cách dùng chữ ở đây cũng như cách dùng chữ trong Thoán từ quẻ
Cổ.
6.
上九: 巽在床下, 喪其資斧, 貞凶.
Thượng cửu: Tốn tại sàng hạ, táng kì tư phủ, trinh hung.
Dịch: Hào trên cùng, dương: Thuận nép ở dưới giường, mất đồ hộ
thân, cứ giữ thói xấu đó thì càng bị hoạ.
Giảng: Ở trên cùng quẻ Tốn là thuận tòng đến cùng cực như kẻ nép
ở dưới giường; tới nỗi đức dương cương – ví với đồ hộ thân (tư phủ) của mình
cũng mất luôn. Cứ giữ thói xấu xa, đê tiện, siểm nịnh đó thì càng bị hoạ.
Bài liên quan:
Hỏa Sơn Lữ
56. Quẻ HỎA SƠN LỮ
Trên là Ly (lửa), dưới là Cấn (núi)
Thịnh lớn đến cùng cực thì phải suy, đến nỗi mất chỗ ở, phải đi
ở đậu đất khách, cho nên sau quẻ Phong tới quẻ Lữ. Lữ là bỏ nhà mà đi tha
phương.
Thoán từ:
旅: 小亨. 旅貞, 吉.
Lữ: tiểu hanh, Lữ trinh, cát.
Dịch: Ở đậu; hơi hanh thông. Đi ở đậu mà giữ đạo chính thì tốt.
Giảng: chỗ ở của lửa là mặt trời hay lò, chứ không phải ở trên
núi: trên núi lâu lâu vẫn có đám lửa cháy rừng hay đốt rừng, nhưng chỉ một thời
gian ngắn thôi. Cho nên dùng các tượng lửa (ly) ở trên núi Cấn để chỉ cảnh bỏ
nhà mà đi ở đậu quê người.
Cảnh đó là cảnh bất đắc dĩ, nhiều lắm chỉ có thể hơi hanh thông
được thôi, nếu người đi ở đậu biết giữ đức trung, thuận, như hào 5, yên lặng
như nội quái Cấn, sáng suốt như ngoại quái Ly. Hào 5 đắc trung mà lại là âm ở
giữa hai hào dương, biết thuận theo dương. Cái đạo ở đậu là mềm mỏng, đừng làm
cao để người ta khỏi ghét; nhưng mặt khác, cũng phải yên lặng sáng suốt giữ tư
cách, đạo chính của mình để người ta khỏi khinh. Giữ cho đạo được nghĩa lý
trong hoàn cảnh đó thật là khó (lữ chỉ thời nghĩa, đại hĩ tai: lời Thoán
truyện).
Đại tượng truyện cũng lại áp dụng vào việc hình pháp, khuyên
phải xử đoán sáng suốt (Ly) và thận trọng (như Cấn) đừng giam tội nhân quá lâu
trong ngục (quân tử dĩ minh thận dụng hình, như bất lưu ngục)
Hào từ.
1.
初六: 旅瑣瑣, 斯其所取災.
Sơ lục: Lữ toả toả, tư kì sở thủ tai.
Dịch: Hào 1, âm: Ở đậu mà tư cách nhỏ nhen, tẳn mẳn tức là tự
chuốc lấy hoạ.
Giảng: hào này âm nhu, ở vị thấp nhất, ví với người chí đã cùng,
tư cách hèn hạ đối với chủ nhà mình ở đậu mà tham lam, tẳn mẳn, khiến người ta
ghét, như vậy là tự rước hoạ vào mình.
2.
六二: 旅即次, 懷其資, 得童僕, 貞.
Lục nhị: Lữ tức thứ, hoài kì tư, đắc đồng bộc, trinh.
Dịch: Hào 2, âm: Ở đất khách, được chỗ trọn an lành, giữ được
tiền bạc, lại có đầy tớ tín cẩn.
Giảng: Ở đất khách nên nhu thuận, mà hào này âm nhu, đắc trung,
đắc chính, trên lại ứng với hào 5, cũng âm nhu, đắc trung mà lại văn minh (ở
ngoại quái Ly), như gặp được chủ nhà tốt, mình có chỗ trọn an lành, lại giữ
được tiền, có đầy tớ tín cẩn, mọi việc đều tốt cả.
3.
九三: 旅, 焚其次, 喪其童僕, 貞, 厲.
Cửu tam: Lữ, phần kì thứ, táng kì đồng bộc, trinh, lệ.
Dịch: Hào 3, dương: Ở đất khách, mà (tự mình) đốt chỗ trọ, mất
đầy tớ, dù chính đáng cũng nguy.
Giảng: Hào này quá cương (dương ở vị dương), bất trung, ở đất
khách như vậy không tốt, vị lại khá cao, có ý tự cao, bị chủ nhà trọ đuổi, như
vậy không khác gì tự đốt chỗ trọ của mình, đầy tớ cũng không ưa mình, mất lòng
cả người trên kẻ dưới, dù mình có chính đáng, cũng nguy.
4.
九四: 旅于處, 得其資斧, 我心不快.
Cửu tứ: Lữ vu xử, đắc kì tư phủ, ngã tâm bất khoái.
Dịch: Hào 4, dương: tới đất khách, được chỗ ở tạm, có tiền của
và đồ hộ thân (tượng trưng bằng cái búa), nhưng trong lòng không vui.
Giảng: tuy dương cương nhưng ở vị âm, lại ở dưới cùng ngoại
quái, là biết mềm mỏng, tự hạ, tức biết xử thế, cho nên được chỗ ở tạm, có tiền
của, vật liệu để phòng thân, nhưng ở trên, hào 5 âm nhu không giúp đỡ gì được
4, ở dưới, hào 1, ứng với 4 âm nhu, lại thấp hèn, cũng chẳng giúp đỡ 4 được gì,
vì vậy là lòng 4 không vui.
Các sách cho “tư phủ” là cái búa sắc bén, và giảng là : lữ khách
tới nơi, không có quán trọ, chỉ có mảnh đất gai góc, phải dùng búa bén để phá
bụi bờ mà làm chỗ ở, nên trong lòng không vui.
5.
六五: 射雉, 一矢亡, 終以譽命.
Lục ngũ: Xạ trĩ, nhất thỉ vong, chung dĩ dự mệnh.
Dịch : Hào 5, âm : Bắn con trĩ, mất một mũi tên, sau được khen
và phúc lộc (hoặc chức vị: mệnh) .
Giảng: Thường hào 5 trỏ ngôi vua, nhưng nếu vua là làm lữ khách
thì là vua mất nước, cho nên chỉ nên coi là một lữ khách thôi, một lữ khách văn
mình (ở ngoại quái ly), nhũn nhặn, mềm mỏng (âm nhu) được lòng mọi người (đắc
trung) , như vậy tất được tốt đẹp như bắn được con trĩ (một loài chim đẹp –
tượng quẻ Ly) tốn hao không mấy mà được tiếng khen, và phúc lộc.
6.
上九: 鳥焚其巢, 旅人先 笑, 後號咷, 喪牛于易, 凶.
Thượng cửu: điểu phần kì sào, lữ nhân tiên tiếu, hậu hào đào,
táng ngưu vu dị, hung.
Dịch: Hào trên cùng, dương: con chim cháy mất tổ, người lữ hành
trước cười, sau kêu khóc, vì láu táu (vô ý) đánh mất con bò (đức nhu thuận),
xấu.
Giảng: thân phận ở đậu mà lại ở trên chủ nhà, đã là nghịch cảnh
rồi, đã vậy lại quá cương (hào dương), mất lòng người, tất bị đuổi đi, như con
chim cháy mất tổ. Mới đầu hớn hở, vì được ở trên người, sau phải kêu khóc vì
mất chỗ trọ. Sở dĩ vậy vì khinh dị đánh mất đức nhu thuận (tượng bằng con bò)
rất cần ở thời ở đậu.
*
Cuối quẻ Lữ này, cụ Phan Bội Châu có ghi cảm tưởng:
“xử cảnh khốn nạn không gì bằng Lữ, thiệp thế rất khó khăn cũng
không gì bằng Lữ. Tạp quái (truyện) nói rằng: “Lữ là ít người thân yêu, là
đường cùng khốn của người vậy: Lữ quả thân dã, nhân chi cùng dã.
“Tuyền sáu hào không một chữ cát, chữ hanh nào cả . . Dở sinh
gặp hồi đen rủi, gởi thân ở đất khách quê người . . may khỏi tai hoạ là hạnh
phúc đã lớn rồi. Vậy nên trung chính như Lục Nhị (hào 2, âm), văn minh nhu
trung như Lục ngũ (hào 5, âm) mà hào từ không có chữ cát hanh. Huống gì quá
cương , bất trung như Cửu tam (hào 3, dương). Thượng cửu (hào trên cùng, dương)
nữa ru? Vậy nên người ở vào thời Lữ, nên mang chặt lấy hai chữ nhu, trung làm
bùa hộ thân”
Đọc lời của Cụ, chúng tôi vô cùng cảm thán. Trong mấy chục năm,
vì quốc gia, dân tộc, Cụ gởi thân quê người, gặp biết bao cảnh tủi nhục, nỗi
gian nguy, rốt cuộc cũng không tránh khỏi tai hoạ, nhưng lúc nào cũng giữ được
tư cách, khí phách chí hướng. Ai hiểu được tình cảnh lữ thứ, hiểu được quẻ Lữ
hơn Cụ?
Lôi Hỏa Phong
55. Quẻ LÔI HỎA PHONG
Trên là Chấn (sấm), dưới là Ly (lửa)
Qui là về, là tới nơi, tới mục đích, đạt kết quả (qui kết), mà
đạt được kết quả thì thịnh lớn, cho nên sau quẻ Qui (muội) tới quẻ Phong (thịnh
lớn).
Thoán từ.
豐: 亨. 王假之, 勿憂, 宜日中.
Phong : hanh. Vương cách chi, vật ưu, nghi nhật trung.
Dịch: thịnh lớn thì hanh thông. Bậc vương giả tới được đừng lo,
nên giữ đạo trung như mặt trời đứng giữa trời.
Giảng: Dưới là Ly (sáng suốt), trên là Chấn (động) sáng suốt mà
hành động thì làm nên được sự nghiệp thịnh lớn. Chỉ bậc vương giả có quyền có
vị mới làm tới nơi được. Khi đã thịnh lớn thì người sáng suốt biết rằng sẽ phải
suy nên thường lo; nhưng đừng nên lo suông, cứ giữ được đạo trung như mặt trời
(nội quái Ly có nghĩa là mặt trời) đứng ở giữa trời thì sẽ tốt.
Đại Tượng truyện áp dụng vào việc hình ngục, khuyên người trị
dân nên sáng suốt mà soi xét tình dân mạnh mẽ xử đoán thì mau xong việc.
Hào từ.
1.
初九: 遇其配主, 雖旬, 无咎, 往有尚.
Sơ cửu: Ngộ kì phối chủ, tuy tuần, vô cữu, vãng hữu thượng.
Dịch: Hào 1, dương: Gặp được người chủ hợp với mình, tuy ngang
nhau nhưng không có lỗi tiến đi thì có công nghiệp đáng khen.
Giảng: Hào này ở nội quái Ly, có đức sáng suốt, có tài (vì là
dương), ở trên ứng với hào 4, thuộc ngoại quái Chấn, có đức hoạt động, mà cũng
có tài (dương cương ) Bình thường thì ứng với nhau, phải một âm một dương mới
tốt, ở hào này thì khác, cùng là dương cả mà cũng tốt, vì 1 sáng suốt, 4 hoạt
động, hai hào dương thành, chứ không tương phản, giúp nhau làm nên sự nghiệp
lớn được. Hai hào ngang nhau, biết châm chước ý kiến nhau là điều tốt cho sự
hợp tác; nếu một bên cầu thắng, một bên chỉ nhường, thì không còn là hợp tác
nữa, khó mà thành công lớn được.
2.
六二: 豐其蔀, 日中見斗.往, 得疑疾, 有孚發若, 吉.
Lục nhị: phong kì bộ, nhật trung kiến đẩu;
Vãng, đắc nghi tật, hữu phu phát nhược, cát.
Dịch: Hào 2, âm: Bị màn che lớn, dày quá, như ban ngày (mặt trờ
bị che lấp) mà thấy sao Bắc đẩu; tiến đi thì bị ngờ và ghét, cứ lấy lòng chí
thành mà cảm hoá được người trên thì tốt.
Giảng: Hào âm này ở giữa quẻ Ly, đắc trung đắc chính; nhưng kẻ
ứng với nó là hào âm, âm nhu bất chính, không giúp được nó, không tin nó; nó
như một hiền thần gặp một ám chúa, nên ví với mặt trời (quẻ Ly) bị mây mù che
dày. Có muốn theo 5 thì bị 5 nghi kỵ và ghét; chỉ có cách giữ vững đức trung
trinh, lấy lòng chí thành mà đối xử với 5, rồi sau 5 sẽ tỉnh ngộ. Chữ 若 nhược ở
đây trỏ hào 5.
3.
九三: 豐其沛, 日中見沬.折其右肱, 无咎.
Cửu tam: Phong kỳ bái, nhật trung kiến muội.
Chiết kì hữu quăng, vô cữu.
Dịch: Hào 3 dương: bị màn che kín mít, ban ngày mà thấy sao nhỏ
(muội) gẩy cánh tay phải, không có lỗi.
Giảng: Hào này dương cương, ở trên cùng quẻ Ly là người sáng
usốt, có tài; nhưng hào trên cùng ứng với nó lại bất tài (âm nhu), không giúp
gì được nó; đã vậy nó còn bị hào 4 che ám, hoàn cảnh còn tệ hơn hào 2 nữa, cho
nên bảo là bị tấm màn che kín mít, ban ngày mà tối như đêm, thấy được cả những
vì sao nhỏ. Như vậy hào 3 như người bị gẩy cánh tay phải (trỏ hào 5 không giúp
gì được nó), nó không có lỗi vì hoàn cảnh khiến vậy.
4.
九四: 豐其蔀, 日中見斗, 遇其夷主, 吉.
Cửu tứ: Phong ki bộ, nhật trung kiến đẩu, ngộ kì di chủ, cát.
Dịch: Hào 4, dương: Bị màn che lớn dày quá, như ban ngày mà thấy
sao Bắc Ðẩu gặp được bạn bằng vai vế, tốt.
Giảng: Hào này dương cương, ở địa vị cao, có thể lập được sự
nghiệp, nhưng bất trung, bất chính lại bị hào 5 âm nhu, hôn ám che lấp hoàn
cảnh cũng như hào 2, cũng ban ngày mà thấy sao Bắc đẩu, nhưng nay được hào 1 ở
dưới đồng đức (cũng dương cương ) bằng vai vế ứng với nó, cũng coi là tốt được.
5.
六五: 來章, 有慶, 譽, 吉.
Lục ngũ: Lai chương, hữu khánh, dự, cát.
Dịch: Hào 5, âm: Mời những nhân tài giúp mình thì được phúc, có
tiếng khen, tốt.
Giảng: Hào này ở địa vị chí tôn, âm nhu, không có tài tạo được
sự nghiệp thịnh lớn, nhưng khá là có đức trung (ở giữa ngoại quái), và có hào
3, 4 dương cương , hiền tài ở dưới mình, nếu biết mời họ giúp mình thì có phúc
và được tiếng khen, tốt.
6.
上六: 豐其屋, 蔀其家, 闚其戶.闃其无人,三歲不覿, 凶.
Thượng lục: Phong kì ốc, bộ kì gia, khuy kì hộ,
Huých kì vô nhân, tam tuế bất địch, hung.
Dịch: Hào trên cùng, âm: Cất nóc nhà rất cao lớn mà phòng mình ở
lại nhỏ hẹp, bị bưng bít (tự mình không muốn ai lui tới với mình), cho nên nhìn
vào cửa, lặng tanh không thấy bóng người, ba năm không thấy ai (hoặc không giác
ngộ) xấu.
Giảng: Hào này khó hiểu, mỗi sách giảng một khác, chúng tôi theo
cách hiểu của Phan Bội Châu vì hợp với Tiểu Tượng truyện hơn cả.
Hào này âm nhu, như người hôn ám, mà ở trên cùng, có địa vị rất
cao, y như người cất nhà, nóc rất cao (địa vị cao), mà buồng mình ở lại thấp
hẹp (bản tính âm nhu), thế là tự mình che lấp mình, nên không ai lui tới với
mình, do đó mà đứng ở cửa nhìn vào, không thấy bóng người, ba năm không thấy ai
(hoặc ba năm vẫn không giác ngộ: địch là thấy rõ). Không gì xấu hơn.
*
Tên quẻ là thịnh lớn, rất tốt mà không có hào nào thật tốt, hào
nào cũng có lời răn đe. Cổ nhân muốn cảnh cáo chúng ta ở thời thịnh lớn, có
phúc thì cũng có sẵn mầm hoạ, phải cẩn thận lắm mới được.
Các quẻ khác, thường hào dương ứng với âm, âm ứng với dương mới
tốt; quẻ này trái lại, dương ứng với dương (như 1 và 4) mới tốt. Đó cũng là một
lời khuyên nữa: ở thời thịnh, người ta thường vì quyền lợi chia rẽ nhau mà hoá
suy, phải biết đồng đức, đồng tâm với nhau, thì mới tránh được hoạ.
Bài liên quan:
Đăng ký:
Bài đăng (Atom)